»Deportacja niemieckich Żydów ze Szczecina w roku 1940«

Dom Polsko-Niemiecki we współpracy z Instytutem Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Międzynarodowym Centrum Studiów Interdyscyplinarnych (MOBI) Uniwersytetu Szczecińskiego organizuje 30 maja 2025 r. w Książnicy Pomorskiej prezentację książki prof. Andrei Löw. Zaprezentuje swoją książkę »Deportowani. „Zawsze jedną nogą w grobie” - doświadczenia niemieckich Żydów«. Książka dotyczy niemieckojęzycznych Żydów - lub osób zdefiniowanych i prześladowanych jako „Żydzi” przez narodowych socjalistów, z których wielu czuło się przede wszystkim Niemcami. Byli oni deportowani m.in. do Rygi, Mińska czy ośrodków zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince.

Po prezentacji książki prof. dr Jörg Hackmann, dyrektor Międzynarodowego Centrum Studiów Interdyscyplinarnych (MOBI US) Uniwersytetu Szczecińskiego, przedstawi prezentację »Topografia żydowskiego Szczecina przed Holokaustem«.

Moderatorem wydarzenia będzie dr Eryk Krasucki z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego.

Zbiorowa narracja oparta na setkach świadectw

Pierwszy obszerny, wielogłosowy opis doświadczeń Żydów deportowanych z Rzeszy Niemieckiej do okupowanej Europy Wschodniej w czasach nazizmu. Opierając się na setkach listów, pocztówek, pamiętników, nagrań wideo i wielu innych źródłach, historyczka Andrea Löw łączy poszczególne historie we wstrząsające świadectwo. Świadectwo, które jest tym ważniejsze, że ostatnie ocalałe ofiary Zagłady wkrótce same nie będą już w stanie opowiedzieć swoich historii.

Od jesieni 1941 r. Żydzi przebywającę w Rzeszy Niemieckiej byli systematycznie deportowani „na Wschód”. Rozkaz deportacji był bezwzględny - dozwolona była jedna walizka, często nie było czasu na zorganizowanie wszystkiego i pożegnanie. Następnie ludzie byli odrywani od swojego dotychczasowego życia. Ci, którzy mogli, pisali listy do krewnych, dodając siły im i sobie, ale także rozmawiając o swoich zmartwieniach i obawach. Ludzie pisali również listy i pocztówki podczas transportu, w gettach i obozach, a także zachowały się pamiętniki i kroniki, które zostały napisane w trakcie wydarzeń - to właśnie sprawia, że te świadectwa są tak bezpośrednie.
 

Andrea Löw wykorzystuje głosy poszczególnych osób do skomponowania narracji, która emocjonalnie uświadamia czytelnikowi ogrom zbrodni. Pozwalając im mówić za siebie, ludzie stają się widoczni - jako matki, dzieci, dziadkowie, kochankowie, młodzi i starzy. Opisują swoje lęki i nadzieje, etapy prowadzące do wyjazdu, transport i przetrwanie w getcie. Większość z nich czekała pewna śmierć w miejscu przeznaczenia; ci, którzy przeżyli, opowiadają o uwięzieniu, ucieczce i ocaleniu. Wszyscy oni byli ludźmi, którzy musieli doświadczyć tego, co niepojęte - ta książka przybliża ich nam, z całą ich odwagą i cierpieniem.
 

Każdy, kto chce wiedzieć, co kryje się za nazwiskami i miejscami na licznych Stolpersteine w ulicach niemieckich miast, znajdzie w tej książce historie ludzi. Z Berlina i Hamburga, Lipska i Monachium, Drezna, Stuttgartu, Kolonii, Hanoweru, Wiednia, Wrocławia czy Szczecina i wielu innych miejsc.

© S. Fischer Verlage, Opis Książki

Prof. dr Andrea Löw jest historyczką, autorką i dyrektorem akademickim Centrum Studiów nad Holokaustem w Instytucie Historii Współczesnej w Monachium. Jest również profesorem honorowym na Wydziale Historii Współczesnej Uniwersytetu w Mannheim i redaktorem Sehepunkte. Była zaangażowana w różne projekty badawcze, w tym Encyklopedię Getta Łódź/Litzmannstadt, Graphic Novels i komunikacja historii Holokaustu oraz Auswahl-Edition archiwum Ringelbluma. Jej publikacje obejmują książki Juden im Getto Litzmannstadt. Lebensbedingungen, Selbstwahrnehmung, Verhalten (2006) oraz Das Warschauer Getto. Alltag und Widerstand im Angesicht der Vernichtung (2013) wspólnie z Markusem Rothem. Jej badania koncentrują się na historii nazistowskich prześladowań Żydów, w szczególności gettoizacji w okupowanej Polsce i żydowskich świadectwach z gett.

Prof. dr Jörg Hackmann jest historykiem, autorem i profesorem historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie Szczecińskim. W 2021 r. otrzymał tytuł Naukowca Roku Uniwersytetu Szczecińskiego w grupie nauk humanistycznych i społecznych. Był zaangażowany w różne projekty badawcze, w tym Mare - Pomerania - Confinium. Morze - Pomorze - pogranicze jako miejsca dialogu polsko-niemieckiego. Transgraniczna sieć współpracy naukowej i edukacji historycznej nad Bałtykiem i Odrą w latach 2021-2022, Public History and the Crisis of Liberal Democracies - Regional Perspectives (Frankfurt/Odra-Szczecin) w latach 2020-2021 oraz Development of Humanities Border Government Studies. Region Odry w perspektywie transnarodowej (Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet Europejski Viadrina) w latach 2018-2019. W latach 2021-2023 był zaangażowany w projekt badawczy Topografia życia żydowskiego w Szczecinie: od końca XIX wieku do Zagłady. Jest m.in. dyrektorem zarządzającym Academia Baltica, prezesem-elektem Association for the Advancement of Baltic Studies oraz członkiem Bałtyckiej Komisji Historycznej.

Dr Eryk Krasucki jest historykiem specjalizującym się w historii współczesnej i profesorem w Instytucie Historii Uniwersytetu Szczecińskiego.